Pod koniec maja i na początku czerwca rodziny osiągają dużą siłę – dojrzałość biologiczną. Mają wówczas dużo pszczół, szczególnie młodych – karmicielek oraz czerwiu krytego. Jednocześnie zmniejsza się ilość czerwiu otwartego. Czynnikiem warunkującym dojście rodziny do takiego stanu jest obfitość pożytku pyłkowego i nektarowego. W naszych warunkach klimatyczno – pożytkowych, około 10 maja, następuje ostatnia faza wymiany pszczół jesiennych. W drugiej połowie maja liczba pszczół tegorocznych przewyższa niemal dwukrotnie ilość pszczół jesiennych. Wartość nowych pokoleń robotnic jest bardzo wysoka a wynika to z obfitego karmienia czerwiu i odpowiedniej ciepłoty w gnieździe. Stały dopływ nektaru i pyłku ma również mocny wpływ na intensywne odżywianie się młodych pszczół. To prowadzi do produkowania przez nie dużej ilości mleczka dla karmienia larw, a następnie do wypacania wosku. Istotne jest by matka miała w tym czasie zawsze miejsce do składania jaj. A młode pszczoły do produkcji wosku i odbudowy plastrów na węzie. Jeśli nie spełnimy takich warunków może nastąpić zachwianie równowagi biologicznej w rodzinie, czyli dojście do dojrzałości biologicznej. Wtedy zwiększa się liczba karmicielek mających pełne możliwości wydzielania mleczka ale nie ma na nie zapotrzebowania. Wskutek ciasnoty (braku pustych plastrów) w ulu ilość czerwiu zmniejszyła się bardzo. Powodowane to może być długim umiarkowanym pożytkiem co przedłuża życie zbieraczek. Wyczerpują się one bardzo powoli i mogą żyć nawet dwa razy dłużej niż przy zbiorze intensywnego wziątku. To oddala czas przejścia młodych pszczół do grupy zbieraczek. Pszczoły karmicielki przekazują sobie mleczko (jego nadmiar). Pozbawione możliwości jego wytwarzania bardzo szybko produkują ciało tłuszczowo – białkowe, będące magazynem substancji odżywczych. Bezrobotne karmicielki gromadzą się bezczynnie na skrajnych plastrach. to powoduje ograniczenie ich kontaktu z matką a właściwie wydzielaną przez nią substancją mateczną. U młodych pszczół , jej brak, wpływa na powiększanie się i rozwój jajników, stają się one dodatkowym magazynem substancji zapasowych. Są to tzw. anatomiczne trutówki, to one budują komórki trutowe a później miseczki matecznikowe, które matka bardzo szybko zaczerwia. Od tego czasu rodzina wchodzi w nastrój rojowy. Okres ten trwa około 9 dni i jego cechą charakterystyczną jest przerwanie prac przez większość robotnic. Odżywianie matki robotnice ograniczają a to prowadzi do przerwania przez nią czerwienia a tym samym wpływa na zmniejszenie jej wagi, dzięki czemu staje się zdolna do lotu. Przy sprzyjających warunkach atmosferycznych , po zasklepieniu mateczników, wychodzi rój. Jest on niepożądany przez pszczelarza, jednak jego wyeliminowanie całkowite jest niemożliwe, gdyż w naturalnych warunkach stanowi jedyną metodę rozmnażania się rodzin pszczelich. Natomiast możemy ograniczyć rójkę znając czynniki sprzyjające powstawaniu nastroju rojowego.
Jedną z ważniejszych przyczyn skłonności do rojenia się są cechy dziedziczne. Ważną przyczyną jest też wiek matki. Stara matka produkuje mało substancji matecznej. Jeśli robotnice nie otrzymują jej następuje u nich rozwój jajników. To one budują komórki trutowe i matecznikowe dążąc do cichej wymiany matki. Gdy taka sytuacja występuje w okresie sprzyjającym powstaniu nastroju rojowego to przechodzi w rójkę. Należy jej zapobiegać przez przede wszystkim nie dopuszczenie do powstania nastroju rojowego. Ale jeżeli on już wystąpi to musimy radykalnie zmienić skład biologiczny rodziny przez zrobienie z niej odkładu albo przestawienie jej ze słabą rodziną w czasie intensywnego lotu pszczół. Możemy w ten sposób tworzyć wszystkie rodziny jako produkcyjne. By nie dopuszczać do powstawania nastroju rojowego należy :
– utrzymywać pszczoły nierojliwe;
– wymieniać co roku matki (najrzadziej co 2 lata);
– zapewniać odpowiednią pojemność gniazda i magazynu miodowego;
– we właściwym czasie poszerzać gniazda węzą;
– ustawiać ule w półcieniu aby nie dopuszczać do ich przegrzewania;
– zapewniać w ulach odpowiednią wentylację;
– w miarę możliwości zapewnić pszczołom pożytki.
Powinniśmy zdawać sobie sprawę że nie zapobiegniemy rójce przez niszczenie mateczników rojowych. Taki zabieg opóźnia tylko wyjście roju a więc przedłuża nastrój rojowy, co prowadzi do jeszcze większych strat. Usunięcie mateczników rojowych / przed ich zasklepieniem/ może zlikwidować nastrój rojowy tylko wówczas gdy wystąpi intensywny pożytek.
Gdy mateczniki są już zasklepione powinniśmy podzielić rodzinę tworząc odkład ze starą matką. W macierzaku pozostawiamy tylko jeden matecznik likwidując ewentualne nowo założone. Gdy nie zdążymy wykonać tego zabiegu i rodzina się wyroi możemy postąpić w następujący sposób :
– gdy chcemy powiększyć pasiekę rój naturalny wykorzystujemy osadzając go na ramki z węzą dodając dwa plastry z czerwiem w różnym wieku. W razie braku pożytku dajemy kilka litrów syropu cukrowego 1:1.
– gdy rój wyszedł we wczesnym okresie a pożytki są późniejsze zasilamy go krytym czerwiem aby ewentualnie mieć możliwość wykorzystania takiego pożytku zarówno przez rój jak i macierzak.
– gdy nie planujemy zwiększenia ilości rodzin, najlepiej osadzić rój w ulu leżaku przy zapasowym wylocie za przegrodą lub w pustym ulu tuż obok macierzaka.
Z chwilą rozpoczęcia się pożytku, gdy młoda matka rozpocznie czerwienie, rój łączymy z macierzakiem po uprzednim zabraniu starej matki. Łączenie przeprowadzamy przez podniesienie wieczorem przegrody.
Gdy rój wyszedł w czasie rozpoczynania się pożytku lub już jego trwania, najlepiej jest osadzić go w pustym ulu na miejscu macierzaka, który odsuwamy na bok, dzięki temu wszystkie lotne pszczoły trafią do roju. Następnie przenosimy do osadzonego roju większość plastrów z krytym czerwiem . Tak tworzymy rodzinę o bardzo dużej liczbie pszczół lotnych i prawie bez czerwiu, która ma bardzo duże możliwości wykorzystania pożytku. Pozostałą część odstawionego macierzaka możemy połączyć ze słabą rodziną.
Możemy też zwrócić rój macierzankowi po uprzedniej likwidacji wszystkich mateczników i poszerzeniu gniazda ramkami z węzą. Dobre wyniki w tej metodzie możemy uzyskać jeżeli rój wyszedł na początku intensywnego pożytku. W innych przypadkach nie należy tak postępować ze względu na przedłużaniu się w takiej rodzinie nastroju rojowego.

BOGDAN PIEKARZ

Zapraszamy na forum dyskusyjne pszczelarzy: http://kolo-pszczelarzy.iq24.pl/